Ouderenpsychiatrie: waar cliënten weer mensen worden
“Geen psychiatrie”. Dat dacht ik zeker te weten toen ik in 2004 geneeskunde ging studeren. Ik (Saskia Bakker) vond het toen vaag, wollig en psychiatrisch cliënten moesten een schop onder hun kont krijgen. Tijdens mijn coschap psychiatrie draaide ik 180 graden in mijn gevoel voor het vak.
Saskia Bakker is psychiater ouderenpsychiatrie bij Parnassia in Den Haag. Daarnaast is ze ook leidinggevende van de 3 ambulante ouderenteams in Den Haag en het consultatie team Ouderenpsychiatrie. In dit artikel vertelt ze op persoonlijke titel waarom ouderenpsychiatrie haar zo fascineert.
Cliënten werden weer mensen
Het bleef misschien wel vaag en onbegrijpelijk, maar wollig was het zeer zeker niet. Ik zag mensen ernstig lijden, maar ook beter worden. Er werd echt contact met mensen gemaakt, in plaats van vaak oppervlakkige praatjes over de klachten en het bekijken van bloeduitslagen op de computer. Cliënten werden weer mensen in plaats van ziektes. Het werken in een team zonder voelbare hiërarchie was een verademing. Er was duidelijk respect voor elkaar en je wist dat je elkaar nodig had.
Van ’Geen psychiatrie’ ging ik naar: “Ik word psychiater!”
Voor mijn laatste lange keuze-coschap koos ik dan ook voor psychiatrie en werd ik ingedeeld bij de ouderenpsychiatrie. Tijdens deze stage groeide mijn liefde voor de ouderen met de dag. De gesprekken met cliënten leken soms nog dieper te gaan. Er kwam vaak een lange geschiedenis naar voren waarin mensen slechte, maar ook goede tijden hadden gekend. Wat maakte nu de goede tijden en wat konden ze daarvan leren voor nu? Dat inzicht helpt de cliënt in het herstel.
Naast de psychiatrie speelde er vaak ook veel somatiek (lichamelijke klachten en ziekten). Wat hoorde nu bij de psychiatrie en wat bij de somatiek en was er wel onderscheid? En wat hoort nu bij het psychiatrische ziektebeeld en wat bij de mogelijke cognitieve achteruitgang. Deze vragen maken de puzzel bij de ouderenpsychiatrie complexer en daarmee uitdagender.
Gerontopsychiatrie of psychogeriatrie?
Behandelaren van de ouderenpsychiatrie onderzoeken de cliënt om te bepalen waar de klachten vandaan komen.
Speelt bij iemand speelt voornamelijk psychiatrische problematiek, zoals angst, depressie, stemmingsstoornissen, psychose en persoonlijkheidsproblematiek? En staat de achteruitgang in het denken en geheugen op de achtergrond? In die gevallen is diagnostiek en behandeling vanuit de gerontopsychiatrie de beste aanpak.
Als mensen kampen met (plotselinge) geheugenproblemen of onbegrepen gedrag dan wijst dat vaak op psychogeriatrische problemen. Voorbeelden zijn bv Alzheimer dementie, vasculaire dementie of Lewy body dementie. De geheugenproblemen en het verminderde denkvermogen zijn vaak redenen voor het ontstaan van psychiatrische problematiek. Ook onbegrepen gedrag bij dementie valt onder psychogeriatrie.
Samenwerken voor oplossen behandelaanpak
Bij het oplossen van deze uitdagende puzzels komt ook een uitbreiding van je team. Niet alleen de cliënt zelf, maar ook het steunsysteem is een waardevol onderdeel net als de netwerkpartners rondom de cliënt, zoals thuiszorg, huisarts, fysiotherapeut enz. De waardering die je krijgt van cliënt en steunsysteem maken het werk nog waardevoller.
Consultatie in verpleeghuizen en thuiszorg
Naast het één op één samenwerken met cliënten wordt er vanuit Parnassia ouderenpsychiatrie ook consultatie geboden in onder andere verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties. Het is geweldig om samen met een specialist ouderengeneeskunde en psycholoog van het verpleeghuis samen naar de problemen van de cliënt te kijken en naar oplossingen te zoeken. De cliënt kan in zijn eigen vertrouwde omgeving blijven en hoeft ook niet weer kennis te maken met anderen. Dit is voor mijn gevoel ‘de juiste zorg op de juiste plaats’.
Mijn toekomstdromen voor de ouderenpsychiatrie
Het vak ouderenpsychiatrie is nog lang niet uitontwikkeld. Ik heb nog toekomstdromen waarmee we de behandeling van ouderen kunnen verbeteren, zoals een goed lopende medicatiepoli. Huisartsen vinden behandeling met medicatie als bijvoorbeeld lithium of clozapine vaak lastig, en zeker als dit voorgeschreven kan worden kan worden aan ouder wordende mensen. Een medicatiepoli kan dan uitkomst bieden.
Ik zou ook heel graag willen dat er een deeltijdbehandeling in samenwerking met een kliniek komt. Dit om te voorkomen dat mensen gelijk opgenomen moeten worden als je toch wat meer zicht op ze wil hebben tijdens instellen op medicatie. Een deeltijdbehandeling kan ook uitkomst bieden als je cliënten net wat intensiever moet behandelen en wilt volgen in hun behandeltraject.
Om mensen weer structuur te geven en te activeren (wat soms het meeste helpt) en om overgang van kliniek naar ambulant wat minder groot te maken en om mensen in de kliniek ook een zinvolle dagbesteding te geven kan een deeltijdbehandeling een uitkomst zijn.
Ik vind dat we ook meer als preventie moeten gaan doen. We moeten als maatschappij meer inzetten op behoud van zingeving, hoe om te gaan met eenzaamheid en compassie. Naar elkaar omkijken voorkomt later gezondheidsvraagstukken.
Ouderenpsychiatrie; een boeiend en uitdagend specialisme waar ik niet op uitgekeken raak!
Ook enthousiast geraakt door het verhaal van Saskia over het werk in de ouderenpsychiatrie? Kom eens koffie drinken en vraag welke kansen en mogelijkheden er voor jou zijn!
Van 29 september tot en met 3 oktober is de week van de ouderenpsychiatrie. In een reeks artikelen vertellen professionals van Parnassia, maar ook ketenpartners, waarom werken in het specialistische vakgebied ouderenpsychiatrie zo uitdagend en interessant is.